DE MOLEN

Je bent hier: STARTPAGINA / ERFGOED / DE MOLEN

Geschiedenis

Naam:  Molen van Sint-Anneke
           Molen van t Veertje
           De Molen

Ligging: Jachthavenweg 2
2050 Antwerpen                                                                       Sint-Anneke

Eigenaar: Stad Antwerpen

Bouwjaar: na 1775 / 1937 / 2000

Type: Staakmolen met gesloten voet

Functie: Korenmolen

  • Kenmerken: Staat op het platform van een afgebrande horecazaak
  • Gevlucht/Rad, Gelast, 24 meter

Inrichting: Twee steenkoppels

Toestand: Heropgebouwd in 2000-2001

Bescherming: M: monument, 10.06.1992

Beschermd monument: Agentschap Onroerend Erfgoed 2020: Windmolen van Sint-Anneke https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7233

Molenaar: Herman Vercammen

In 1974 voerde molenmaker Walter Mariman uit Zele een restauratie uit. Zo kreeg de molen een nieuw balkon, een nieuwe trap en kruiwerk en werd het afdak van de gesloten voet vernieuwd. Er werden nieuwe gelaste roeden (fabr. Peel) gestoken. Ook na deze restauratie bleef de molen stilstaan en kwam hij opnieuw in verval. Bij de storm in 1990 werd de molen zwaar beschadigd en dreigde neer te storten. De stad liet het gevaarte demonteren door molenmaker Mariman uit Zele en stapelde de restanten achter het restaurant op, waar een jarenlange blootstelling aan de lucht rotting veroorzaakte.

In februari 1996 werd de molen in brand gestoken door een dakloze die er een vuurtje stookte... Gelukkig werd de molen in 2000-2001 herbouwd door Thomaes Molenbouw bvba uit Beveren-Roeselare. Uit veiligheid voor de bezoekers en de molenaar werd een balustrade op het platform aangebracht.

In 2008 maakte 't Gebinte Molenbouw uit Erpe-Mere de molen weer maalvaardig. Boers & Peusens bvba voerde in 2013 uit als onderhoud: doorhalen en schilderen van de roeden, enkele kleine herstellingen aan de voorzoom en schilderen van windplanken en voorzoom.

Deze standerdmolen werd op het einde van de 18e eeuw (na 1775) gebouwd te Kwaadmechelen (prov. Limburg). Vanaf de bouw was de molen in het bezit van de familie Geuens.

In 1883 werd de molen verkocht aan Juliaan Velghe-Van Roy, conducteur van bruggen en wegen te Beringen; hij was ook eigenaar van een andere windmolen van Kwaadmechelen (Molen Engelen, een achtkante houten bovenkruier). In 1903 ging de molen over in handen van de familie Zels (vandaar de naam "Molen Zels").

In 1937 moest de molen plaats ruimen voor de aanleg van het Albertkanaal en werd hij overgebracht naar Sint Anneke, om er als sieraad te dienen bij het "strand van Sint-Anneke". Hij werd op het platform van een horecazaak opgetrokken. Helaas werd de molen er niet in werking gebracht.

Opeenvolgende eigenaars:
- 1937, opbouw: grond: Vennootschap Intercommunale van de Linkeroever Imalso en gebouw: Draps-Boudry Emile, tuinbouwkundige en uitbater te Antwerpen

- 15-01- 1957, verkoop (van het gebouw) Denaene-D'Haene Désiré (notaris Glorie)

- 01 -12 -1965, verkoop: (van het gebouw) a) Van den Berk-Meersman Carolus, hotelhouder te Antwerpen en b) Intpanis-Huyen Florentijn Jan, huisschilder te Antwerpen (notaris Van de Mijnsbrugge)

- 29-08-1969, verkoop: (van het gebouw) a) Van den Berk-Meersman Carolus, hotelhouder te Antwerpen en b) Roten-Thiel Paul Joseph Johan, bediende te Deurne (notaris Van de Mijnsbrugge)

- 30-11-1971, verkoop: (van het gebouw) Stad Antwerpen (beslissing burgemeester)



Restaurant De Molen, de onderbouw van de molen, werd op zaterdag 5 juli 2014 om kwart over twee 's nachts getroffen door een zware brand. Toen de brandweerpatrouille aankwam, sloeg het vuur al door de ramen van het oosterse grillrestaurant Fong Shou/De Molen. Na een goed uur blussen had de brandweer de brand onder controle. Het gebouw werd volledig vernield. De brand had ook gevolgen voor de mensen die op de nabijgelegen gelijknamige camping verblijven. Een honderdtal bewoners werd geëvacueerd. Niemand raakte bij de brand gewond, maar de materiële schade is enorm. De molen kon de brandweer na een uurtje blussen vrijwaren, maar het restaurant werd verwoest. De oorzaak van de brand is nog onduidelijk, maar volgens de politie zijn er geen aanwijzingen dat er kwaad opzet in het spel is.

Lieven DENEWET & Rob SIMONS

Keer terug naar BOVEN,  naar de STARTPAGINA

Zo werkt de Molen

ja, echt,  hij werkt !

Foto's Karina Brys

De Molen blijft op Sint Anneke

 

Knack 19 mei 2021 door Stijn Tormans, foto's  Saskia Van Derstichele

Het bestuursakkoord van de huidige beleidspartijen vermeld dat de mogelijkheid bestaat dat de molen moet verwijderd worden van de plaats waar hij nu staat.

In het bestuursakkoord van de stad Antwerpen voor de periode 2019-2024 is inderdaad het volgende opgenomen:

"We onderzoeken of de molen op Linkeroever kan verhuizen naar de Hobokense Polder. Dit versterkt de toeristische attractie en het verhaal van Nello en Patrasche."

Annick De Ridder, schepen voor haven, stadsontwikkeling en ruimtelijke ordening :

Als schepen bevoegd voor stadsontwikkeling en ruimtelijke ordening heb ik inderdaad budget voorzien voor dit onderzoek en mijn administratie opdracht gegeven dit onderzoek op te starten. Dit onderzoek moet duidelijkheid bieden over de mogelijkheden voor een verplaatsing, zowel technisch als financiëel en rekening houdende met het statuut van de molen als beschermd monument.

Een reden voor zo'n drastische beslissing wordt niet gegeven. Dat opent dus een rits van speculaties, die onvermijdelijk ontstaan bij zoveel onduidelijkheid.
In de communicatie van de Stad naar de burger wordt nooit iets echt duidelijk gemaakt: bekijk de gemeenteraad van 29 juni 2020:

Tussenkomsten van

Sam Voet (CD&V)

Peter Mertens (PVDA)

Filibuster-antwoord van Annick De Ridder.

Gemeenteraadscommissie KH oktober 2019  klik voor MP3

Informatieve vraag van raadslid Sam Voeten: Waar staan we met de molen van Sint-Anneke?
Volgens Sam Voeten zal de Molen beschermd worden door de Vlaamse regering. Die heeft net de intentie gegeven in het Vlaamse regeerakkord om erfgoed beter te beschermen:
We gaan complexloos om met de Vlaamse identiteit, met wie we zijn en waar we vandaan komen. We stellen in navolging van Nederland een Canon van Vlaanderen op. Deze werkt met vensters: personen, gebeurtenissen en cultureel erfgoed laten samen het verhaal van de historische en culturele ontwikkeling van Vlaanderen als Europese natie zien. De Canon wordt samengesteld door een onafhankelijke en pluralistisch samengestelde wetenschappelijke commissie en is in de eerste plaats bedoeld ter ondersteuning voor het onderwijs en, in aangepaste vorm, van de inburgeringscursus voor onze nieuwkomers.

Advies van het Agentschap Onroerend  Erfgoed in verband met het MER in het RUP Sint Anna Plage


ACTIE !

Daarom werd een petitie gestart, gericht aan de Stad Antwerpen, om de Molen te behouden op het Strand van Sint Anneke. De actie leverde 1123 handtekekningen op. Deze werden overhandigd aan Annick De Ridder op 9 december 2019 door Greet Plomteux, erfgoedconsulent op rust, agentschap Onroerend Erfgoed; Herman Vercammen, molenaar op de molen van Sint-Anna en de molen van Boechout; Bert Dresselaers, activist en bewoner van Sint Anneke sinds 1947

Een verklarende tekst werd bijgevoegd

Beschermd monument én icoon van Sint-Anneke!

Het behoud in situ van de standaardmolen 't Veertje te Antwerpen-Linkeroever is een must!!!


De standaardmolen 't Veertje op Linkeroever is een
beschermd monument, en terecht!
De selectie van objecten die voor bescherming in aanmerking komen wordt getoetst aan de waarden zoals opgegeven in het beschermingsdecreet. Voor de bescherming van deze houten windmolen geldt: het algemeen belang omwille van de industrieel-archeologische waarde die deze molen vertegenwoordigt. Het is een Kempisch-Brabantse standaardmolen (ook staakmolen genoemd) met gesloten voet, waarvan de oorspronkelijke constructie opklimt tot 1775.
Overgebracht van Kwaadmechelen, waar hij voor de aanleg van het Albertkanaal moest wijken, werd hij in 1937 op de Linkeroever heropgebouwd op de locatie waar hij zich nu nog steeds bevindt. De oprichting bovenop een horecazaak kaderde in de aanleg van het recreatiegebied nabij het Sint-Annastrand en maakte hem tot blikvanger en attractie voor omwonenden en bezoekers. In de jaren 1970 zorgde niemand minder dan architect en stedenbouwkundige Renaat Braem voor de inrichting en vormgeving van het café-restaurant samen met de aanleg en infrastructuur van het aanpalende zwembad. De molen zelf werd in 1974 vakkundig gerestaureerd.
Latere verwaarlozing en schade hebben nooit tot zijn verwijdering geleid, integendeel, de stad Antwerpen, eigenaar van de molen, liet hem in 2001 heropbouwen en in 2008 werd hij terug maalvaardig gemaakt. Sedertdien is hij zijn vroegere functie als "machine" in ere hersteld.
Door zijn hoge ligging in de onmiddellijke nabijheid van de Schelde zijn alle voorwaarden voor een optimale windvang aanwezig. Molenaars van de vzw Levende Molens houden de molen op vrijwillige basis open, leiden er individuele bezoekers en (school)groepen rond, laten zien hoe een (standaard)molen werkt en waarvoor hij dient, voeren kleine herstellingen uit. Alleen door het in stand houden van zijn functie is het voortbestaan van deze molen op lange termijn mogelijk.
Eventuele verplaatsing veronderstelt:
deklasseren, demonteren, verplaatsen - een kostelijke operatie - heropbouwen en terug beschermen - binnen het huidige beschermingsbeleid een omslachtig, langdurig en arbeidsintensief proces.
Naast zijn industrieel-archeologische waarde heeft 't Veertje ook een aanzienlijke historische waarde die in grote mate door zijn ligging wordt bepaald.
Van het uitgebreide molenpatrimonium dat Antwerpen rijk was:

  •  94 werden er in Antwerpen stad geregistreerd,
  • 59 in de fusiegemeenten

zijn er momenteel nog 5 bewaard: een tredmolen in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, een binnenrosmolen in het Brouwershuis, de standaardmolen 't Veertje op Sint-Anna en twee stellingmolens: de Eenhoorn in Lillo en de Westmolengeest in Berendrecht, alle beschermd als monument.

't Veertje is het enige nog aanwezige exemplaar van dit type (standaardmolen) waarvan er in het verleden meer dan veertig de skyline van de Antwerpse binnenstad bepaalden. In het pre-industriële tijdperk waren (wind)molens veruit de enige energieleveranciers die in de meest uiteenlopende bedrijfstakken werden ingeschakeld - van het malen van graan (voeding), schors (voor de leerlooierijen), tras (bouwnijverheid), poeder (militaire doeleinden), mineralen (verfindustrie), het oppompen van water (brouwerijen),.... tot het zagen van bomen, het droogmalen van polders, enz. - en ze waren dan ook niet weg te denken, noch uit het agrarisch, noch uit het stedelijk landschap. Dat windmolens wel degelijk in een stedelijke omgeving kunnen thuishoren zien we bv. in Leiden waar ze midden in het huidige stadscentrum bewaard bleven.
Van alle soorten windmolens is de standaard- of staakmolen het oudste type waarvan de eerste vermelding in Vlaanderen teruggaat tot het begin van de XIde eeuw. In Nederland, het molenland bij uitstek, zou dit type later, wellicht vanuit Vlaanderen, zijn ingevoerd. Een reden te meer voor een erfgoedstad als Antwerpen om trots te zijn op haar patrimonium en het een ereplaats toe te kennen. Is de prachtige ligging van 't Veertje in de Scheldebocht, waar hij in de loop de jaren voor velen de status van landmark heeft verworven, geen knipoog naar deze stad en haar rijke geschiedenis? Bemerk ook dat hij oog in oog staat met twintig windturbines op de rechter Schelde-oever. Kan men zich een mooiere relatie voorstellen tussen de huidige milieuvriendelijke energie-opwekking en haar eeuwenoude voorloper op de Linkeroever?
Nog een reden om 't Veertje in situ te behouden is dat van alle Antwerpse stadsgebieden en fusiegemeenten de Linkeroever de minste monumenten telt, welgeteld 3: het ventilatiegebouw van de voetgangerstunnel de standaardmolen 't Veertje en de woning Van de Vyvere; de Sint-Anna-Ten-Drieënkerk is voorlopig beschermd. Linkeroever verdient beter. De opwaardering ervan begint bij het behoud van en de zorg voor het bestaande erfgoed.
En "last but not least" de molen van Sint-Anneke heeft een niet te onderschatten socio-culturele status verworven als icoon van de Linkeroever.
De vele handtekeningen die de petitie voor zijn behoud in situ hebben opgeleverd liegen er niet om. Niet alleen voor de talrijke omwonenden maar ook voor alle mensen met een hart voor Antwerpen en haar geschiedenis is de molen onlosmakelijk verbonden met de opkomst, de ontwikkeling en de beleving van "Sint-Anna-plage". De molen hoort hier thuis en moet in de herwaardering van dit stadsgedeelte als een meerwaarde worden beschouwd. De talrijke mogelijkheden die de aanwezigheid van dit unicum op cultureel, educatief, recreatief en toeristisch vlak bieden zijn duurzaam en dienen het algemeen belang. Zij reiken verder dan de korte termijnvisie die erfgoed afweegt tegen vastgoed.

Greet Plomteux erfgoedconsulent op rust, agentschap Onroerend Erfgoed
Herman Vercammen molenaar op de molen van Sint-Anna en de molen van Boechout

Bezoek de Molen van Sint Anneke

en vertel het verder.

Openingstijden: elke laatste zondag van de maanden april t.e.m.september van 13: tot 17:00 u

of na afspraak met Levende Molens 03 542 06 21

Ook voor groepen en scholen tot 10 deelnemers.

frans.brouwers@telenet.be

Keer terug naar BOVEN,  naar de STARTPAGINA