Sint Annabos

Tot 1930

Sint Annabos was oorspronkelijk een deel van de Borgerweertpolder. De eerste polders die werden opgespoten met Scheldeslib waren gelegen vlak achter de Noordelijke dijk. Het grootste gedeelte van wat nu het bos is werd opgespoten rond 1930. Zie bijbehorende kaarten uit 1902 en 1948.

De parallele lijnen op de kaarten zijn beken.

Op de kaart van 1948 zie je ook de indeling van het kamp Top Hat, dat daar in 1945 werd neergezet.
De Rotbeek verdween onder het zand.

Top Hat 1945

Bron: Hoe een stukje Borgerweert wandelbos werd - J. Moens. 1983

In mei 1945 besloten de autoriteiten om verschillende plaatsen 'Staging Areas' of wachtkampen op te richten met het oog op repatriëring van hun soldaten naar de USA. Het kon weken duren vooraleer een schip hen naar huis bracht. In België werd dit kamp ingeplant op Antwerpen Linkeroever.

De officiële naam van het kamp is 'Headquarters, United States Staging Area, Antwerp, Belgium, APO 562′ maar de soldaten doopten hun tijdelijke verblijf 'Top hat'. De naam Top hat zou komen van een verloren geraakte oorlogscode. Andere bronnen vermelden dat het kamp werd genoemd naar de Belgische sigaret Tophat.
Op 1 juni 1945 kwamen vanuit Duitsland Amerikaanse eenheden naar Antwerpen. Zo'n 7200 landmijnen die er op de lage gronden door de Duitsers werden gelegd, werden opgeruimd. Na het beëindigen van deze taak werd de eenheid vervangen en kregen de nieuwe manschappen de opdracht banen en toegangswegen aan te leggen. De verdere afwerking van dit reusachtig kamp werd uitgevoerd door een nieuwe eenheid. Deze voorzag het kamp uiteindelijk van 2500 tenten, 500 gebouwen, cinema's, Radio City Music Hall, twee openluchttheaters, een ijsroomfabriekje, bakkerij, bibliotheek, drie kapsalons, strijkzaal, wasserij, schoenpoetshal en Rode Kruis.

De Amerikaanse soldaten werden als gasten ontvangen. Het Antwerps burgerpersoneel, dat volgens Amerikaanse bronnen uitstekend Engels sprak, laat niets aan het toeval overlaten om de G.I.'s het naar de zin te maken.

De luxe in het kamp is ongekend na de armoede die de soldaten achter de rug hebben. Voor het wassen van de kleren en het poetsen van de schoenen worden krijgsgevangenen ingezet.

De bioscoop en de bar zijn uiteraard het populairst bij de soldaten. Elke avond proberen lange rijen soldaten een plekje te veroveren om een film mee te pikken. In het café wordt vooral veel bier getapt. Per dag wordt gemiddeld 3000 liter koffie geschonken en enkele duizenden donuts verkocht.
De 85st Quartermaster Group moest het kamp voorzien van voedsel. In het midden van het kamp was een kapel gebouwd voor drie religies: het Christendom, Protestantisme en het Jodendom.

Het kamp was verdeeld in 26 blokken. De tentenstad had een totale lengte van twee kilometer en was op sommige plaatsen een kilometer breed.

Zie de VRT Docu over Top Hat: Publiek Geheim

 Er was plaats voor ongeveer 16500 man: het bestendige personeel en ongeveer 500 Duitse krijgsgevangenen. Het kamp ging open op 1 juli 1945 en sloot officieel zijn activiteiten op 2 april 1946 wanneer de laatste soldaat met het schip de 'Vassar Victory' inscheepte.

Van juli 1945 tot maart 1946 verzekerden zo'n 500 schepen de repatriëring naar de USA van vele onderofficieren en soldaten. Het was mei 1946 wanneer de opruiming en liquidatie van alle infrastructuur volledig was voltooid.
In het Sint-Annabos zijn hier en daar nog overblijfsels te vinden van het kamp. De rechte lanen in het bos verwijzen nog naar de kruispunten van de blokken.

Er werd ook een eigen tijdschrift uitgegeven: 'The Top Hat Tales' met mededelingen over het leven op Top Hat. Maria Seyssens, Georgette Rooman, Ellisa Balliau zijn onder andere de Vlamingen die meewerkten aan het tijdschrift. Ook de Vlaamse fotografen Guy Michielsen en Fernand Verjauw droegen hun steentje bij.

Tot op heden is er nergens een exemplaar van dit tijdschrift terug te vinden, noch in de Belgische, noch in de Amerikaanse archieven.

De aanplanting van het bos

Het Sint Annabos was oorspronkelijk eigendom van Imalso, de Intercommunale voor de Linker Schelde Oever die in 1923 werd opgericht met het oog op de bouw van de twee tunnels ( de Waasland - en de Sint-Annatunnel).

De eerste beplanting gebeurde door Imalso, toen het terrein nog een stuk opgespoten grond was. Door het opstuivende zand plantte Imalso in de jaren 50 canadapopulieren, die erg snel groeiden en van het braakliggende stukje grond een weelderig bos maakten. Imalso heeft het onderhoud van het bos daarna toevertrouwd aan de stad, die later een nieuwe beplanting deed. In 1999 werd de intercommunale ontbonden, werd het Sint-Annabos overgedragen aan het Vlaams gewest en kreeg BAM, dat voor 99 procent in handen is van het Valaams Gewest, de vergunning om die gronden aan te wenden.

"Sinds 1999 is er absoluut niets meer aan het bos gedaan. omdat men er vanuit ging dat het toch allemaal zou gekapt worden" verteltt Bob Cools, gewezen Burgemeester van Antwerpen en fervente voorvechter van het behoud van het bos. Vanop zijn appartement op de achtste verdieping heeft hij een prachtig zicht op de groene long van Linkeroever. "Het bos vervult een functie als dampopvanger van de industriegebieden op de rechteroever en dat van Zwijndrecht. Heel het woongebied wordt rechtstreek beschermd door het Sint Annabos, een buffer die we moeten behouden.

Na het vertek van de Amerikaanse soldaten en krijgsgevangenen werd het terrein beplant met canadapopulieren, maar de pioniersbegroeiing van het zanderige Sint Anneke heeft er enthousiast wortel geschoten: berk, katwilg, populier, vlier enz. Door het gebrek aan onderhoud is het bos stilaan een biotoop op zich geworden, en is het een merkwaardige verzameling van fauna en flora.

De in 1971 aangeplante dreef aan de inkom van de August Vermeylenlaan

De Strijd voor het behoud

De eigenaar van het bos was BAM, dat van naam is veranderd naar Lantis. Zij hadden het plan om van Sint Annabos een slibstort te maken. Daar is veel protest tegen gekomen, en dat heeft geloond: het slib wordt elders gedumpt, en het bos blijft voorlopig zoals het is. Een deel zal echter sneuvelen om de derde oeververbinding naar Oosterweel te maken.

Plannen voor de toekomst

Het gevaar is echter nog niet geweken: het bos zal een stevige knauw krijgen door de plannen van de overheid.
Vooreerst is er natuurlijk de toegang tot de nieuwe tunnel, die een flinke hap uit het bos haalt.

Maar er is meer: er zullen slikken en schorren aangelegd worden waar nu de dijk is, en uiteraard gaat dit ten koste van de oppervlakte van het bos.

Conclusie: Actie loont, behoud het Sint Annabos

Ga naar de STARTPAGINA