De Eerste Wereldoorlog

1914 - 1918

Augustus 1914

Antwerpen Hoofdstad van België

Bron : Het laatste Nieuws,  PHILIPPE TRUYTS  21-03-17; Wikipedia

Duitsland wil Frankrijk aanvallen en vraagt doorgang aan België. Maar België is bij zijn ontstaan neutraliteit opgelegd, en weigert dus de doorgang van het Duitse leger.

Op 4 augustus 1914 valt Duitsland België binnen.

Er was één nationale vesting in België: in Antwerpen. Die bestond uit 3 verdedigingslinies:

  • De Brialmontomwalling ( nu de Ring)
  • De fortengordel van Fort 1 tot 8 Van Wijnegem naar Hoboken
  • De verdere forten (op +/- 15 km) : Walem, Lier, Breendonk

In Antwerpen wonen ongeveer 20.000 Duitsrs in 1914. De meesten zijn verplicht naar Duitsland uit te wijken.

Op 7 augustus valt Luik. Brussel ligt open en bloot, heeft geen verdedigingslinie.             10 Dagen later verhuist de Koninklijke familie naar Antwerpen , die de facto hoofdstad wordt van België.


  • De Stadsfeestzaal, gebouwd in 1908, wordt omgetoverd tot kabinet van de Minister van Oorlog, Charles de Broqueville
  • De Opera wordt de kamer van Volksvertegenwoordigers
  • De Vlaamse Schouwburg (1874-1958, nu theaterbuilding, afbraak gepland ), dient als Senaat.
  • Het Atheneum van Antwerpen wordt Ministerie van Buitenlandse zaken
  • Het Grand Hotel (1780, Mechelseplein, nu de Studio) wordt de thuishaven van de kroonraad, die er echter nooit vergaderde. Het werd het verblijf van de hogere Duitse officieren tijdens de eerste WO.
  • Het Koninklijk Paleis op de Meir wordt de woonst van de Koninklijke familie.

De Vlaamse Schouwburg
De Vlaamse Schouwburg
Frères Ratinckx, Public domain, via Wikimedia Commons
Frères Ratinckx, Public domain, via Wikimedia Commons

De Pontonbrug over de Schelde

Op het Zuid was een overzet naar het Waaslandstation (zie Gare du Pays de Waes), met treinen richting Gent en Oostende. Maar dat was onvoldoende om de bevoorrading te verzorgen van de troepen in Antwerpen.
Materiaal en munitie worden opgeslagen in de kazerne van het Vlaams Hoofd,  ook het materiaal om een pontonbrug te maken.

De Genietroepen beginnen aan de pontonbrug op 2 augustus, werken dag en nacht en op één week is ze klaar. Ze verbindt het Vlaams Hoofd met het Steenplein. Heel Antwerpen komt kijken.

Ook tussen Hoboken en Kruibeke en tussen Hemiksem en Bazel worden pontonbruggen aangelegd.

De pontonbrug bestaat uit 25 opgevorderde schepen en is 390 meter lang. De schepen zijn verankerd vanwege de sterke getijdestroming op de Schelde. De schepen worden beurtelings stroomop- en afwaarts gelegd om de stroming op te vangen. Er zijn twee doorgangen om binnenschepen te laten passeren.

De brug is 3 meter breed, en kan slechts in één richting tegelijk gebruikt worden. De hellingen aan de oevers zijn steil (dat kennen we op Sint Anneke zeer goed). Auto's moeten traag rijden, afstand houden. Officieren te paard moeten afstijgen en soldaten moeten de cadans breken. Patrouilles op de Schelde bewaken de brug 24uur/dag, om sabotage te vermijden.

De Hel in Antwerpen

Vanaf 28 sepember wordt het Duitse leger het beu, dat het door de Antwerpse krijgsmacht belemmerd wordt om Frankrijk te bereiken. Op 1 oktober beginnen ze  te belegeren .

De Belgen roepen op die dag de Britten ter hulp. De Britse Royal Marine Brigade (1800 man) wordt op 4 okt van Duinkerke naar Antwerpen gestuurd.

De Franse Brigade des Fusiliers Marins (8560 man) en de 87ste Division d'Infanterie Territoriale (15330 man) moesten ook deel uitmaken van de ontzettingsmacht.

De 1ste en de 2de Naval Brigade van de Britten ontschepen in Zeebrugge en komen aan in Antwerpen op 6 oktober.

Deze onzettingsmacht van Fransen en Britten zal echter nooit ingezet worden .

Op 5 okt. schieten de Duitsers  met zware kanonnen (Dikke Bertha's) de fortengordel kapot en steken bij Lier de Nete over.

Op woensdag 7 oktober eisen ze de overgave van de stad en dreigen met het bombarderen van Antwerpen. De militaire autoriteit en de burgerautoriteit van de stad  weigeren en om 11 uur 's avonds begint de beschieting van de stad.. Meer dan 4000 obussen en 140 zeppelinbommen vallen op Antwerpen.

Het bombardement duurt 36 uur.

Van de omgeving van de Eiermarkt en de Meirbrug staat nog amper iets overeind. In 1930 wordt de Boerentoren er gebouwd. Zonder de oorlog hadden we die niet gehad.

Op 8 oktober stelden de Belgische militaire bevelhebber, generaal Deguise, en de Engelse autoriteiten vast dat de toestand onhoudbaar was.

Ga naar de volgende Pagina: DE VLUCHT